Η θεωρία μου για το πώς μπορεί να αλλάξει ο άνθρωπος… και το μήνυμα της Χρυσόμυγας
«Πρέπει να γίνεις αυτός που είσαι». Αυτή η φράση του
Η ομάδα από τη στιγμή που δημιουργείται δεν παραμένει στατική αλλά διανύει μια δυναμική πορεία μέσα από διάφορα εξελικτικά στάδια ωρίμανσης.
Ο C. Rogers, στο βιβλίο του «Ομάδες Συνάντησης»* αναφέρει τα στάδια από τα οποία περνάει μια ομάδα στη διαδικασία εξέλιξής της. Από ομάδα σε ομάδα, αυτά τα στάδια/τάσεις μπορεί να εμφανίζονται με διαφορετική σειρά.
Η μη κατευθυντική στάση του εμψυχωτή και η έλλειψη προκαθορισμένων δομών λειτουργίας της ομάδας προκαλεί μια αρχική σύγχυση, αμήχανη σιωπή, ευγενικές κινήσεις και συζητήσεις κατά τα κοινωνικά πρότυπα.
Στο στάδιο αυτό κάποιοι συμμετέχοντες έχουν μεγαλύτερη ευκολία να μη μένουν μόνο στην έκθεση του “δημοσίου εαυτού”, αλλά να τολμούν να αποκαλύψουν τον “προσωπικό τους εαυτό”. Αυτό συχνά προκαλεί στην ομάδα μια διφορούμενη αντίδραση.
Άλλοι συμμετέχοντες φοβούνται να κάνουν το ίδιο και μεγαλώνουν οι αντιστάσεις τους και άλλοι διευκολύνονται και εμπιστεύονται περισσότερο την ομάδα.
Παρά τον αρχικό δισταγμό, τα μέλη της ομάδας ξεκινούν σιγά σιγά να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, που ενώ όμως βιώνονται στο παρόν, τα αποδίδουν στο παρελθόν.
Τα πρώτα αυθεντικά συναισθήματα που εκφράζονται στις σχέσεις μέσα στην ομάδα, παρόλο που μπορεί να φαίνεται περίεργο, είναι τα αρνητικά. Με αυτό τον τρόπο αρχίζουν οι συμμετέχοντες να εμπλέκονται βαθιά και άμεσα και δοκιμάζουν την ελευθερία και την αξιοπιστία της ομάδας, δηλαδή ό,τι μπορεί να τους δεχθεί με τα θετικά και τα αρνητικά τους συναισθήματα. Τα βαθιά θετικά συναισθήματα είναι πολύ πιο δύσκολο και ριψοκίνδυνο να εκφραστούν αρχικά, γιατί υπάρχει ο φόβος της απόρριψης.
Όσο αυξάνεται το κλίμα εμπιστοσύνης στην ομάδα και η αποδοχή των αρνητικών συναισθημάτων, τα μέλη αρχίζουν να νιώθουν ότι “αυτή είναι η ομάδα τους” και να “εκ-θέτουν” βαθύτερες πλευρές του εαυτού τους.
Στη συνέχεια -άλλες φορές νωρίτερα και άλλες αργότερα- εκφράζονται αρνητικά ή θετικά συναισθήματα από το ένα μέλος προς το άλλο εκείνη τη στιγμή που βιώνονται.
Πρόκειται ίσως για την πιο εντυπωσιακή διαπίστωση. Ορισμένα άτομα αναπτύσσουν μέσα στην ομάδα μια φυσική και αυθόρμητη ικανότητα που έχουν να λειτουργούν με διευκολυντικό και θεραπευτικό τρόπο για τους άλλους.
Η αυτοαποδοχή είναι η αρχή της αλλαγής. Αμέσως μετά την αποδοχή κάποιων πλευρών ή συμπεριφορών του ατόμου, τις οποίες δεν τολμούσε μέχρι τότε να δεχτεί και να αποκαλύψει, ακολουθεί η διαδικασία βαθύτερης διερεύνησης του εαυτού και η εφαρμογή καινούργιων συμπεριφορών.
Προοδευτικά η ομάδα απαιτεί όλα τα μέλη της να βγάλουν το κοινωνικό προσωπείο, για να καλύψει τη βαθύτερη ανάγκη της για ουσιαστική επικοινωνία.
Είναι σημαντική στιγμή που μέσα από τις αλληλεπιδράσεις της ομάδας τα άτομα ανακαλύπτουν πώς τους βλέπουν οι άλλοι και τι αποτέλεσμα έχουν σ’ αυτούς συγκεκριμένες συμπεριφορές ή χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους. Αυτή η ανατροφοδότηση, παρόλο που συχνά μπορεί να είναι επώδυνη, είναι πολύ εποικοδομητική τόσο για το ίδιο το άτομο όσο και για όλη την ομάδα.
Πολύ συχνά η ανατροφοδότηση παίρνει τη μορφή της αντιπαράθεσης, κατά την οποία εκφράζονται πολύ δύσκολα ή αρνητικά συναισθήματα με έντονο τρόπο. Μια τέτοια αντιπαράθεση μπορεί να είναι θετική ή αρνητική ή να οδηγήσει σε μια μερική αποδοχή και μεγαλύτερη κατανόηση κάποιων πλευρών του εαυτού ή του άλλου.
Οι βαθιές σχέσεις που αναπτύσσονται μέσα στην ομάδα συχνά οδηγούν σε φιλίες και σε σχέσεις βοήθειας, υποστήριξης και φροντίδας ανάμεσα στα μέλη και στη ζωή τους έξω από την ομάδα.
Πρόκειται για τις πιο έντονες και συγκινησιακά φορτισμένες στιγμές στη ζωή της ομάδας, όταν δυο μέλη της συναντιόνται πραγματικά σε ένα βαθύτερο επίπεδο και με την ευθύνη της σχέσης τους. Δηλαδή όταν εκφράζουν πλήρως τα συναισθήματα που βιώνουν στη σχέση εκείνη τη στιγμή και νιώθουν μια βαθιά αποδοχή το ένα για το άλλο. Η «συνάντηση» αυτή αποτελεί και το ουσιαστικό περιεχόμενο των Ομάδων Συνάντησης.
Στην πορεία της ομάδας εγκαθίσταται ένα αυξανόμενο συναίσθημα ζεστασιάς, εμπιστοσύνης, οικειότητας και ομαδικού πνεύματος, που δεν είναι αποτέλεσμα μόνο μιας θετικής στάσης, αλλά κυρίως μια πραγματικότητας που περιλαμβάνει τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά συναισθήματα.
Μέσα στην ομάδα παρατηρούνται αλλαγές στην έκφραση και στις συμπεριφορές των ατόμων. Μέσα από τις μαρτυρίες τους όμως διαπιστώνουμε ότι αυτές οι αλλαγές απλώνονται και έξω από την ομάδα, σε όλες τους τις σχέσεις και στη ζωή τους γενικότερα.
*Ομάδες Συνάντησης, Αθήνα, Δίοδος, 1991. Τίτλος πρωτοτύπου: On Encounter Groups
«Πρέπει να γίνεις αυτός που είσαι». Αυτή η φράση του
Αν κάποια στιγμή στη ζωή σου, ο θυμός γίνει πιο