Αν κάποια στιγμή στη ζωή σου, ο θυμός γίνει πιο δυνατός από την αγάπη σου, φρόντισε τουλάχιστον να μην του επιτρέπεις να ορίζει την ζωή σου.
Ιωάννα Μακρίδου
Και αν δεν καταφέρεις να τον ορίσεις, αλλά εκείνος με δύναμη σε τραβάει σε μονοπάτια σκοτεινά, σε σκέψεις εκδίκησης και ανταγωνισμού… ΜΗΝ ΠΡΑΞΕΙΣ ΠΑΡΟΡΜΗΤΙΚΑ.
Άκουσε με προσοχή αυτό που συνεχώς ψιθυρίζει στ΄ αυτί σου. Έχει ένα σημαντικό μήνυμα να σου μεταφέρει. Μια καλά μεταμφιεσμένη ανάγκη σου, που ψάχνει το δρόμο να σου αποκαλυφθεί. Μην παραμελήσεις αυτή σου την ανάγκη ακολουθώντας τον εύκολο δρόμο της εκδίκησης. Αλλά ακόμα και αν ήδη έχεις πάρει αυτό το δρόμο, μείνε ακίνητος για μια στιγμή και αναρωτήσου: Ποιον εκδικούμαι; Τους άλλους; ή τον εαυτό μου;
Λένε ότι η εκδίκηση είναι ένα ”πιάτο” που σερβίρεται κρύο…
Ένα πιάτο που έχει μαγειρευτεί για να «παγώσει» τα σωθικά όποιου το γευτεί. Όχι μόνο του αποδέκτη αλλά και εκείνου που έχει σπαταλήσει το χρόνο του, για να το μαγειρέψει και να το σερβίρει.
Η χρήση των πιάτων δεν είναι για να σερβίρουν «κρύο φαγητό» αλλά για να ξεχειλίζουν από ζεστές σούπες. Ή για να στολίζονται με σοκολατένια κουλουράκια που αχνίζουν. ‘H ακόμα και για να σπάνε χαρούμενα, σε ένα γλέντι όπου ο χορός έχει ανάψει!
Η εκδίκηση είναι γι’ αυτούς που δεν έχουν θραφεί με ζεστό γάλα, γι’ αυτούς που δεν πρόλαβαν να χορτάσουν αγάπη… φαντάζεσαι μια μητέρα να θρέφει το μωρό της με γάλα από το ψυγείο; Είναι σα να το προετοιμάζει να γίνει σερβιτόρος «κρύων πιάτων».
Φαντάζεσαι τον εαυτό σου ενήλικα να θρέφεται και να σερβίρει «κρύο γάλα»;
Αγάπη ρε! Ας γίνουμε όλοι σερβιτόροι της αγάπης!
… Από την Ιωάννα Μακρίδου, που φιλοδοξεί να γίνει σεφ στα μαγειρεία της αγάπης.
“ Εκεί λοιπόν κείτονταν η ωραία κοιμωμένη… και ήταν τόσο όμορφη που ο νεαρός πρίγκιπας δεν μπορούσε να πάρει τα μάτια του από πάνω της.
Την κοιτούσε για ώρα πολύ, μέχρι που τελικά δεν άντεξε, έσκυψε και άγγιξε απαλά τα χείλη της. Μόλις τη φίλησε, εκείνη, άνοιξε τα μάτια της, ξύπνησε και κοίταξε γλυκά τον νέο….”
Μια άλλη εκδοχή βέβαια θα ήταν το πριγκιπόπουλο να την πλησίαζε και αντί να τη φιλήσει να άρχιζε να φωνάζει δυνατά στο αυτί της «Ξύπνα! Ξύπνα! Αααααα… ξύπνα, γιατί με περιμένουν κι άλλες βασιλοπούλες εκεί έξω, δεν θα περιμένω για πολύ»… ή να της έλεγε «Λοιπόν, εγώ ήρθα, όταν ξυπνήσεις στείλε μου sms»… ή «μα τι συμβαίνει, έκανα τόσο κόπο να έρθω και εσύ κοιμάσαι;»
Πώς τα παραμύθια αφυπνίζουν τη ψυχή μας
Τα παραμύθια είναι ρομαντικά για να μας θυμίζουν ότι η φύση μας είναι στην ουσία της ρομαντική. Ότι οι ψυχικές διεργασίες θέλουν χρόνο, υπομονή, επιμονή και ευαισθησία. Ότι η ωραία κοιμωμένη και ο νεαρός Πρίγκιπας (ακόμα και η εκδικητική γριά που έριξε σε βαθύ ύπνο τη νεαρή κοπέλα ) δεν είναι παρά κομμάτια του εαυτού μας και η συνάντησή τους απεικονίζει ένα σημαντικό στάδιο της ολοκλήρωσής μας. Την ολοκλήρωση που θα φέρει ζωή, χαρά και ανανέωση σε όλον τον ψυχισμό μας… σε όλο το βασίλειο μας!
Γιατί όταν ξυπνά η ωραία κοιμωμένη, ξυπνούν μαζί της ο βασιλιάς και η βασίλισσα, όλοι οι αυλικοί, τα άλογα στην αυλή, οι μύγες στους τοίχους… μέχρι και η φωτιά στην κουζίνα!
Μιλάμε για τρελό πάρτι!!!
Αν η πραγματικότητα είναι πολύ σκληρή για την ευαίσθητη καρδιά σου, άρχιζε να διαβάζεις ξανά παραμύθια, μύθους και ποιήματα.
«Τα παραμύθια γράφονται για να κοιμούνται τα παιδιά και να ξυπνούν οι ενήλικες»
Χ. Κ. Άντερσεν
Τουλάχιστον ας επιλέξουμε να ξυπνήσουμε γλυκά και ρομαντικά… είναι ένας ωραίος τρόπος για να ξεκινάμε την ημέρα μας .
Ας ξυπνάμε με την αίσθηση που είχε η ωραία κοιμωμένη όταν την πρωτοφίλησε ο Πρίγκιπας.
…Από την Ιωάννα Μακρίδου που συνεχίζει να πιστεύει στα παραμύθια και στα όνειρα.
Μπορεί ένα όνειρο να έχει ισχυρή θεραπευτική δύναμη; Κι αν ναι, με ποιο τρόπο; Ένα παράδειγμα αποκωδικοποίησης των κρυφών νοημάτων του.
Πώς ένα όνειρο γίνεται σύμμαχος στην πορεία προς την αλλαγή.
ΟΝΕΙΡΟ. Μια προσωπική μαρτυρία:
Μια γυναίκα κάθεται στην άκρη ενός βράχου. Τα πόδια της κρέμονται στο κενό. Τα χέρια της είναι δεμένα. Τριγύρω υπάρχει σκοτάδι, άβυσσος… Η γυναίκα σφαδάζει από τον ψυχικό πόνο. Ακούγεται η παρακάτω φράση: Έτσι ένιωθε κι ο Προμηθέας1.
Ξυπνάω έντρομη και ταυτισμένη με την οδύνη της γυναίκας. Η ανάγκη να αποκωδικοποιήσω το όνειρο με πιέζει.
Το ίδιο βράδυ ανοίγω τυχαία σε μια σελίδα του βιβλίου «Αγάπη και προδοσία» του Α. Curotenuto: «… Τα αποτελέσματα της διαδικασίας που υποκινείται από μια επείγουσα ανάγκη για εξατομίκευση είναι απρόβλεπτα. Ο άνθρωπος μπορεί να βγει απ’ αυτήν πιο δυνατός και πιο ευτυχισμένος με τη ζωή του, αλλά μπορεί και να χαθεί …».
Όπως παρατηρεί ο Γιούνγκ, η απόκτηση συνείδησης ισοδυναμεί με την κλοπή ιερής φωτιάς από τους Θεούς, με το αμάρτημα του Προμηθέα. Συνεπάγεται επαφή με τη διάσταση του ασυνείδητου και επομένως θάρρος να παραμερίσουμε όλα όσα ξέρουμε ως τη στιγμή της «επιφοίτησης» ενώ δεν είναι δεδομένο ότι το Εγώ θα μπορέσει να αντεπεξέλθει στη δοκιμασία. (Curotenuto, A. 1999)
Ερμηνεία του ονείρου (προσωπική σύγκρουση)
Το κάλεσμα για μεταμόρφωση ήταν η μεγάλη πρόκληση που χαρακτήριζε τη συγκεκριμένη περίοδο της ζωής μου. Από τη διερεύνηση του εαυτού μου και την αναζήτηση της αλήθειας μέσα από τις ανατολικές και μεσανατολικές θρησκευτικές θεωρήσεις και πρακτικές, προς μια νέα οπτική. Αυτή της ψυχοθεραπείας.
Έτσι, αποσυμβόλισα το όνειρο ως εξής:
Η γυναίκα που υποφέρει και αγωνιά αντιπροσωπεύει το Εγώ μου, «που δεν είναι δεδομένο ότι θα αντεπεξέλθει στη δοκιμασία».
Τα πόδια μου αιωρούνται στο κενό γιατί δεν έχω πατήσει ακόμα στο νέο έδαφος.
Τα χέρια μου είναι δεμένα γιατί δεν επιτρέπω στον εαυτό μου να στραφεί σε παλιές γνώριμες μεθόδους (π.χ. διαλογισμό) για να βγω από αυτήν την κατάσταση. Άρα, χρειάζομαι θάρρος για να παραμερίσω όλα όσα γνώριζα μέχρι στιγμής.
Το επίκεντρο της προσοχής μου, έχει μετακινηθεί από την εμπειρία της πνευματικής διάστασης σε κάτι πιο γήινο και αδιερεύνητο, στην ψυχοθεραπεία. Έρχομαι λοιπόν σ’ επαφή μ’ ένα χώρο που για μένα είναι ακόμα σκοτεινός και ανεξερεύνητος. Αυτό δημιουργεί την αίσθηση της μοναξιάς και του χάους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι εκείνη την περίοδο τα όνειρά μου παρουσίαζαν πλούτο αρχαιοελληνικών συμβόλων. Αυτό σηματοδότησε την ανάγκη για επιστροφή στις ρίζες μου.
Προμηθέας εναντίον Ιώβ (συλλογική σύγκρουση)
Είναι σημαντική επίσης η παρατήρηση ότι η ατομική αυτή σύγκρουση αντανακλά μια ευρύτερη συλλογική2.
Η μεσανατολική π.χ. παράδοση θέλει τον άνθρωπο υποταγμένο στον Θεό, μια στάση που γίνεται εμφανής στο βιβλίο του Ιωβ3.
Ο Θεός βασανίζει μέχρι εσχάτων τον αγαπημένο δούλο του Ιώβ, με διάφορες κακουχίες, ο οποίος υποτάσσεται πλήρως στο θέλημα του, ρίχνοντας στάχτες στο κεφάλι του.
«Κανένας Έλληνας δεν θα το έκανε αυτό» ισχυρίζεται ο J. Campbell στο βιβλίο του «Μύθοι του Φωτός» τονίζοντας ότι ο Προμηθέας ενσαρκώνει το αντίθετο ιδεώδες από αυτό του Ιώβ. Όταν ο Δίας του στέλνει μια μικρή αντιπροσωπεία να του μηνύσει ότι αν ζητήσει συγνώμη θα τον αφήσει ελεύθερο, εκείνος απαντά «Να του πείτε πως τον περιφρονώ. Ας κάνει ότι θέλει».
Ο Campbell εντοπίζει τη σύγκρουση: «… έχουμε κληρονομήσει δυο εντελώς αντίθετες παραδόσεις, οι οποίες τα πανεπιστήμια κι ο κλήρος μας λένε ότι με κάποιο τρόπο μπορούν να εναρμονιστούν μεταξύ τους . Ε, δεν μπορούν! Διαφέρουν τόσο όσο διαφέρει η Ευρώπη από τη Μέση Ανατολή»
Αυτή η ασυνείδητη εσωτερική διαμάχη – του Προμηθέα και του Ιώβ εντός μας – ζητούσε να βγει στο φως της συνείδησης και αν όχι να εναρμονιστεί, τουλάχιστον ν’ αναγνωρισθεί.
« Ο Ελληνικός νους δηλώνει απλά πως η κλοπή γνώσης από το ασυνείδητο έχει τίμημα… Μπορείς να πεις, δεν πειράζει θα πληρώσω το τίμημα γιατί το θέλω» σχολιάζει η Von Franz (1980) τονίζοντας ότι «η γνώση είναι μέρος της ανάπτυξης της συνείδησης».
Απαραίτητη, προσθέτω, για την ποθητή αλλαγή που οδηγεί στην ωρίμανση.
Ας συνοψίσω, λοιπόν, το πολλαπλό μήνυμα του ονείρου, πολύτιμο σύμμαχο της μεταμόρφωσης, στις παρακάτω φράσεις:
α) Αναγνώριση της εσωτερικής σύγκρουσης (Ιώβ εναντίων Προμηθέα)
β) Αποδοχή του πόνου, που είναι το αντίτιμο της Γνώσης
γ) Αλλαγή προσανατολισμού της συνείδησης (από τον ανατολικό στον δυτικό τρόπο σκέψης) και εναρμόνισης της, μέσω της κατανόησης των δυο πόλων.
δ) Αποταύτιση από την ατομική σύγκρουση και διεύρυνση της εικόνας ως «συμμετέχων» στο παγκόσμιο πρόβλημα
ε) Μετάβαση σε νέα φάση και νύξη για αναγέννηση (όπως αναγεννάται το συκώτι του Προμηθέα)
στ) Υπενθύμιση και ευθυγράμμιση με τον προσωπικό μύθο.
1 Ο Προμηθέας κλέβει τη φωτιά από τους Θεούς για να την προσφέρει στους ανθρώπους. Ως τιμωρία ο Δίας διατάζει να τον αλυσοδέσουν σ΄ ένα βράχο όπου ένας αετός του τρώει καθημερινά το συκώτι, που όμως αναγεννάται.
2 Αυτός είναι και ο στόχος της μυθολογίας σύμφωνα με τον Campbell: Να εναρμονίσει την ατομική ζωή με αυτήν της κοινωνίας και του σύμπαντος (Campbell, 2006.)
3 «Την ίδια περίπου περίοδο που συντασσόταν το βιβλίο του Ιωβ, ο Αισχύλος έγραψε τον Προμηθέα Δεσμώτη. Τα δύο αυτά έργα είναι απολύτως σύγχρονα». (Campbell, 2006.)
Bιβλιογραφία:
Campbell, J. (2001). Ο Ήρωας με τα Χίλια Πρόσωπα. Αθήνα: Ιάμβλιχος.
Campbell, J. (2006). Μύθοι του Φωτός. Αθήνα: Αρχέτυπο.
Carotenuto, A. (1999). Αγάπη και Προδοσία. Αθήνα: Ίταμος.
Carotenuto, A. (2005). H Ψυχή της Γυναίκας. Αθήνα: Ίταμος.
Franz, M. L. (1980). Αλχημεία. Αθήνα: Ιάμβλιχος.
Jacobi, J. (2005). Βασικές Αρχές της Ψυχολογίας του C.G. Jung. Αθήνα: Ιάμβλιχος.
Jung, C. (1964). Ο Άνθρωπος και τα Σύμβολα του. Αθήνα: Αρσενίδη.
Jung, C. (1988). Τέσσερα Αρχέτυπα. Αθήνα: Ιάμβλιχος.
Jung, C. (2006). Η Ψυχολογία της Μεταβίβασης. Rosarium Philosophorum. Αθήνα: Ιάμβλιχος.
«Το πιο τρομακτικό και συνάμα το ανείπωτο μεταβιβάζεται στους κοντινότερους ανθρώπους μας. Οι αγαπημένοι μας κρατούν μέσα τους αυτό που εμείς δεν μπορούμε. Το ίδιο κι εμείς»
Μια συλλογή από δοκίμια (Lost in Transmission: Studies of Trauma Across Generations) σχετικά με τη μετάδοση του τραύματος βασίζεται στην ιδέα πως «αυτό που οι άνθρωποι δεν μπορούμε να τιθασεύσουμε από την εμπειρία μας – αυτό που έχει υπάρξει τραυματικά τρομακτικό, αφόρητο και αδιανόητο – δεν μπορεί να εκφραστεί σε καμία κοινωνική αλληλεπίδραση, αλλά πολύ συχνά περνά από τη μία γενιά στην άλλη ως μια συναισθηματική ευαισθησία ή ως μια χαοτική αίσθηση».
Η μετάδοση ενός τραύματος μπορεί να αφορά στα πλαίσια μιας οικογένειας που πενθεί την απώλεια, όπως το θάνατο ενός βρέφους, αλλά μπορεί και να αποτελεί την απόκριση σε ένα κοινωνικό τραύμα. Ο Maurice De Witt, ντυμένος Άγιος Βασίλης σε δρόμο της Νέας Υόρκης παρατήρησε μια διαφορά στη συμπεριφορά των περαστικών στα Χριστούγεννα μετά την 11η Σεπτεμβρίου, όταν οι γονείς δεν άφηναν με τίποτα από τα χέρια τους τα παιδιά τους. Τα παιδιά το αντιλαμβάνονταν αυτό. Υπήρχε ένα διαχέον άγχος, αλλά τα παιδιά δεν μπορούσαν να κάνουν στο νου τους τις συνδέσεις.
Αυτός ο άντρας παρατήρησε ένα ισχυρό διπλό μήνυμα μέσα από αυτή την πράξη των γονιών: Συνειδητά και λεκτικά, το μήνυμα ήταν «Να, ο Άγιος Βασίλης. Αγάπησέ τον». Ασυνείδητα και σωματικά όμως ήταν «Να ο Άγιος Βασίλης. Χρειάζεται να τον φοβόμαστε». Το ανείπωτο τραύμα της 11ης Σεπτεμβρίου μπορούσε πια να μεταφερθεί στην επόμενη γενιά μέσω του σφιχτού κρατήματος του χεριού.
Η «ψυχική» κληρονομιά περνά από τη μία γενιά στην άλλη μέσα από ασυνείδητα στοιχεία ή μηνύματα που ρέουν ανάμεσα στον ενήλικα και το παιδί. Ορισμένες φορές, το ίδιο το άγχος περνά από τη μία γενιά στην άλλη μέσα από τις ιστορίες.
Ο ψυχολόγος και ιστορικός Peter Loewenberg ανακαλεί στη μνήμη του την λεκτική παράδοση των γονιών του που έζησαν χρόνια πείνας στη Γερμανία κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η κακή διατροφή επηρέαζε τη σωματική υγεία και την ίδια την επιβίωση. Σύμφωνα με τις ιστορίες τους, η πολυτέλεια της οικογένειάς του μία φορά το χρόνο ήταν ένα πορτοκάλι κομμένο και μοιρασμένο σε όλα τα μέλη της.
Ο Loewenberg αναγνωρίζει μια αιτιώδη αλυσίδα ανάμεσα στη σωματική στέρηση των Γερμανών του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, η οποία έφτασε στο απόγειό της στο Μεγάλο Κραχ (1929) και στην προτίμηση των Ναζί για τα παιδιά της Κεντρικής Ευρώπης. Σε ποιο βαθμό «οι παθητικές εμπειρίες της παιδικής στέρησης» οδήγησαν σε μια αντεστραμμένη και φαντασιωτική κατάσταση μέσω των βασανιστηρίων και των στρατοπέδων συγκέντρωσης;
Παραπέμπει σε ένα άλλο παράδειγμα συλλογικής μετάβασης και του αντιθέτου της. «Το μεγαλύτερο Κινέζικο ιστορικό τραύμα ήταν αδιαμφισβήτητα η ταπείνωση της Ιαπωνικής Αυτοκρατορικής Γης (1937-1945). Όταν ο Mao Zedong δήλωσε το 1948 «Οι Κινέζοι ύψωσαν το ανάστημά τους» προσπαθούσε να αποκαταστήσει την ιστορική ντροπή και τον πόνο.
Ο ψυχολόγος – ιστορικός Howard Stein ασχολείται με το θέμα του συλλογικού τραύματος στην Αμερική και φαντάζεται όλες τις πιθανές κατευθύνσεις που το τραύμα μπορεί να μεταδοθεί σε έθνη, ομάδες, θρησκείες και οικογένειες. Το τραύμα μπορεί να μεταφερθεί κάθετα. Για παράδειγμα, στη βίαιη υποβάθμιση μιας εταιρίας. Αυτό ισχύει και σε περίπτωση αλλαγής ηγεσίας σε μια τοπική εκκλησία αφού ένας ιερέας έχει κατηγορηθεί για σεξουαλική παρενόχληση.
Η οριζόντια μετάδοση προσδιορίζεται ως η μεταφορά του τραύματος ανάμεσα σε ανθρώπους με παρόμοιες σχέσεις εξουσίας. Αυτό ισχύει συχνά ανάμεσα στους επαγγελματίες υγείας με θύματα μιας μεγάλης καταστροφής, όπως στον βομβαρδισμό της Oklahoma (1995), όπου διαθέτουν την ενσυναίσθηση της βίωσής του από δεύτερο χέρι. Οι κάθετες και οριζόντιες μεταδόσεις μπορούν να συμβούν ταυτόχρονα σε σχέση με το ίδιο γεγονός.
Η μετάδοση ενός τραύματος κουβαλά ένα άγνωστο πένθος εκτός όλων των άλλων. Αυτό το συλλογικό πένθος «κολλά» στο χρόνο, μετατρέπεται σε διαγενεακό και γεννά συλλογική απομόνωση.
Η μετάδοση του τραύματος όμως αποτελεί και ένα καθήκον. Η επόμενη γενιά πρέπει να παλέψει με αυτό, να βρει τρόπους να το αναπαραστήσει και να μοιραστεί την εμπειρία με τους γονείς. Μια βασική ανάγκη είναι το να αποφύγουμε να αποσυνδεθούμε από την οικογενειακή «κληρονομιά» και να δουλέψουμε ώστε να φέρουμε το τραύμα στην επιφάνεια, να του δώσουμε σάρκα και οστά μέσα από τη γλώσσα και το διάλογο.
Πώς κουβαλάμε μέσα μας μυστικές ιστορίες από το παρελθόν;
Το διαγενεακό τραύμα μπορεί να εμφανιστεί στα όνειρά μας, στις πράξεις μας, στα «μαθήματα ζωής», μέσα στη γλώσσα που μαθαίνουμε από την οικογένεια και την κοινωνία μας.
Η ανακάλυψή του σημαίνει τη συμμετοχή σε ένα μεγαλύτερο αφήγημα, ένα που περιλαμβάνει τους προγόνους μας. Απαιτεί την προσεκτική ακρόαση των ιστοριών των γονιών και των παππούδων μας με ιδιαίτερη προσοχή στην οικονομική και ιστορικό περίοδο στην οποία έζησαν τις εμπειρίες τους.
Οι συναισθηματικοί δεσμοί ανάμεσα στο παιδί και στους προγόνους είναι σημαντικοί για την ανάπτυξη των αξιών μας. Αυτοί οι δεσμοί συχνά καθορίζουν τις απαντήσεις σε πολυάριθμες απαντήσεις, όπως στο «Ποιος είμαι;», «Τι με συνδέει με την οικογένειά μου». Και το σημαντικότερο, «από αυτούς τους δεσμούς ποιους θα απορρίψω και ποιους θα κρατήσω;».
